Evliya (Arapça: اَوْلِياَ‎) Veli kelimesinin çoğulu olup Tasavvuf terimidir. Allah'ın dostları anlamındadır. Bu kelime çoğul olduğundan -lar eki eklemek doğru değildir. Türkçe dilbilgisi açısından evliya veya veliler demek gerekmektedir.

Yalnızca Allah'a güvenen, onu dost edinen, o nedenle dünyevi herhangi beklentileri olmayan tasavvuf literatürü içerisinde "Hak'tan aldığını halka veren" olarak da tanımlanmıştır. Kur'an'da "Bilesiniz ki, Allah’ın dostlarına hiçbir korku yoktur. Onlar üzülmeyeceklerdir de." ^[1] ayetinde "Allah dostları" olarak geçen, "bütün sözleri, işleri ve ahlâkı, İslam dîninin bildirdiği gibi olan, Allah'ın ve Resûlünün çok sevdiği kimselere veli ve bunun çoğulu olarak evliyâ denir ^[2].

Muhaddis Ebû Nuaym el-İsfehânî'nin Hilyet-ül-Evliyâ kitabında bir hadîs-i şerîfte; "Evliyâ görülünce, Allah hatırlanır." denilmektedir. Sahih-i Buhari'de geçen bir hadîs-i kudsîde ise; "Evliyâmdan birine düşmanlık eden, benimle harb etmiş olur" denilmektedir.

Tasavvuf terminolojisindeki mürşit ve şeyh gibi kelimelerle karıştırılmamalıdır. Bunlar daha çok tarikatlarda yaniTasavvufun pratiğinde "hoca" anlamında kullanılır. Yani tarikatta bir görevin, pozisyonun ismidir. Velilik ise tarikat ile ilgili olmayıp o safhaları geçmiş kişiler için kullanılır. Bir veli aynı zamanda bir tarikat şeyhi ise aynı zamanda mürşiddir de.

Evliyanın en büyük özelliği Allah'tan başkasını dost edinmemeleri ve ona tam tevekkül içinde olmalarıdır. Bu nedenle yarın için endişe taşımazlar, yarının rızkını bugünden düşünmezler. Bütün olayların yaratıcısı olarak Allah'ı bildiklerinden ve müşahade makamında olup sürekli Allah ile irtibat halinde olduklarından dünyadaki hiçbir olay karşısında endişeye kapılmazlar. Çünkü bütün olayların yaratıcısı dostu oldukları o Allah'tır.

Evliyanın büyüklerinden İbrahim Havvas, bir beldede 40 günden fazla kalmayı Allah'a itimatsizlik saydığından sürekli yer değiştirmiştir. Böylece kendisini kimselerin tanımadığı, dolaysıyla yardım bekleyemeceği ve Allah'tan başkasına bel bağlayamayacakları beldelere seyahat etmiştir. Bu onun Allah'a tam güven içerisinde olduğunun kanıtıdır. Allah zaten onlara korku olmayacağının garantisini Kuran-ı Kerim'de bildirmiştir. Evliyanın en önemli özelliklerinden biri de budur. Yani halk tarafından öğrenildiklerinde, deşifre edildiklerinde o bölgeyi terkederek tanınmadıkları yere giderler.